Bir ittihatçı iyi bir dosttur, iki ittihatçı bir araya   gelince dikkat etmek gerekir, üç ittihatçı olurlarsa mutlaka ihtilâl planları yapmaya başlarlar"
Mustafa Kemal Atatürk

"İttihat ve Terakki kırk deliden oluşmuş bir kuruldur. Talat akıllı delidir, Hüseyin Cahit kalemli delidir, Kara Kemal hesap delisidir, Ziya Gökalp kitaplı delidir, Enver kılıçlı delidir, ben konuşan deliyim, Yakup Cemil de zır delidir''
"Beni bir gün sokakta vuracaklar. Alnımdan kan akarak yere serileceğim. Yatakta ölmek nasip olmayacak. Ziyanı yok, varsın vursunlar. Vatan, benim ölümümle bir şey kaybedecek değildir. Bir Talat gider, bin Talat yetişir!"

Mehmet Talat Paşa

***

"İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin vatanperverliği münakaşaların üzerindedir." 1918 Mirliva Mustafa Kemal 

İngilitere sefaretinde Mösyö Fru benimle görüşmek istediğini defaatle iletti. Fethi Bey aracılığıyla bu görüşmenin ancak yakın bir arkadaşımızın evinde olabileceğini ilettim. Nihayet oturduk. Fransızca konuşuyorduk: 

"Ben çoktan beri Türkiye'de yaşayan bir ecnebiyim," diye başladı. "Türkleri, daha doğrusu İttihat ve Terakki idaresini bizzat gördüm. Ne fecidir efendim, bilirsiniz. Umumi Harp'te şahit olduklarımı tekrar etmekten utanırım. Belki de hepsini anlatsam, medeniyet alemi Türkiye'yi mahveder."

- Sizinle konuşmamın faydalı olacağını söylediler. Bana bunları söylemek için mi bu mülakatı aradınız?

- İttihat ve Terakki'nin cinayetlerini evvela tasdik etmelisiniz.

- Ben İttihat ve Terakki'nin mümessili değilim! Fakat müsaadenizle söyleyeyim ki İttihat ve Terakki vatanperver bir cemiyet idi. Başlangıcından çok zaman sonrasına kadar ben de bu cemiyet içinde bulundum. Cemiyet hiçbir vakit sizin bu tezyiflerinize hak verecek bir mahiyet almamıştır. Çok kusurları ve yanlışları olabilir. Ama vatanperverliği münakaşaların üzerindedir.

Falih Rıfkı Atay, Mustafa Kemal'in Ağzından Vahdettin, Pozitif Yayınevi, İstanbul 2020, s. 105-106.