DÜZGÜN BABA EFSANESI VE DAĞI:

Düzgün Baba Efsaneye göre; keçi ve koyun çobanlığı yapan bir ulu zatmış. Kış günü etraf karla kaplı iken bile sürüsünü yaylımdan besili ve tok halde eve getirirmiş. İşin hikmetini babası merak ettiğinde görmüş ki; Düzgün Baba asasını nereye vursa orada yeşil ot biter sürüsü o otlarla karnını doyururmuş. Babasının kendisini izlediğini sonradan farkeden Düzgün Baba kerameti ortaya çıkınca (sırrı faş olunca) Dağa çıkmış, dağdaki mağarada kırk gün kırk gece inzivaya çekilmiş, kırklara karışmış Sır olmuş.

Efsane daha uzun ve tafsilatlı olsa da özeti budur. Yine rivayet odur ki;

Baba Erenlerden Düzgün Baba'ya sormuşlar: "Kerametinin hikmeti, sırrı nedir?" Diye

Düzgün Baba şöyle demiş: "Hayatım boyunca yalan söylemedim. Doğru düzgün bir insan olmaya gayret ettim. Keramet bende değil; doğru,dürüst, düzgün insan olmakta" demiş.

Düzgün Baba: Türkçe’de adı üstünde, doğru,dürüst, düz, düzgün olan demektir. Baba tabiri ise Türk kültüründe; Baba, Ata, Dede, Eren, Ermiş, Ulu ve Bilge kişi demektir. Azerbaycan Türkçesinde işimi doğru yaptım anlamında "Düz tapdım" deyimi halen halk arasında kullanılır. 

Tunceli ili Nazımiye ilçesine yaklaşık 12 kilometre uzaklıktaki Kıl köyünde Düzgün Baba Dağı, Mağarası ve yatırının yeraldığı ziyaret yeri bulunmakta yöre halkı bu dağı ziyaret eder, kurban keser, burada bulunan yerde Alevi Dedelerinin öncülügünde Türkçe ve zazaca (eski Türk Kültüründe olduğu gibi saz, kopuz eşliğinde) cem ayini düzenlenir. Ulu Tanrıya niyazda, halka; öğüt ve nasihatta bulunulur. Eski Türk Destanlarındaki gibi "Boz Atlı" Hızır tabiri kullanılır. Ulu Türk Ozanlardan Nesimi, Abdal Musa, Pir Sultan, Türk Bilge Eren Hacı Bektaş başta olmak üzere Munzur ve Düzgün Baba, Baba Mansur, Mahmud Hayrani gibi Türkmen Baba Erenler ile birlikte 12 imam ve Ehlibeyt anılır.

Tunceli Düzgün Baba ziyaret yerindeki kültürel ögeler ve ritüeller incelendiğinde; eski Türk Gök-Tanrı inancındaki gibi kutsal kabul edilen dağın ve mağaranın ziyaret edilmesi, dağda Ulu Tanrıya (dertlerin devası, sağlık, esenlik için) boynuzlu hayvan kurban edilmesi, kurban hayvanlarının boynuzlarının yığılması, şaman/kam ritüellerinde olduğu gibi; ateş yakılması (çırağı uyandırılması), Ulu Tanrı'ya dilek ve isteklerin kabulü için alkış kılınması dua ve niyazda bulunulması, çul çabut bağlanması gibi eski Türk ritüelleri ile paralellik arz eder. Yine bahse konu ziyaret yerinde eski Türk Kültüründe yeralan Obo taş yığma Kültürü mevcuttur.

Fatih Mehmet Yiğit 

TÜRK KÜLTÜRÜNDE DAĞ VE DÜZGÜN BABA DAĞI ile ilgili aşağıdaki makale okunabilir.

https://dergipark.org.tr/tr/pub/gttad/issue/42701/495374

Düzgün Baba Efsanesi ve Cem törenleri:

http://tunceli.ktb.gov.tr/

https://youtu.be/-J42f5OJJ0A?si=0UKKX6KcHfU6CGo9

https://youtu.be/ldGGnaWIy5I?si=rZkk0zId8zgbmtz7

https://youtu.be/e9vR4MY_m_g?si=EoywA4BrpS39n_tq

https://youtu.be/e9vR4MY_m_g?si=wRRP-Stm4B8mIrnJ