FATİH MEHMET YİĞİT

Ekim 09, 2025

ÇİN KAYNAKLARINDA GEÇEN UYGUR TÜRKLERİNİN ATALARI İSKİT SAKA TÜRKLERİ VE TÜRK KADIN SAVAŞÇILAR HAKKINDA YERALAN BİLGİLER

Song Hanedanı'nın ilk dönemlerinde, İmparator Taizong (太宗) saltanatında (MS 977-978) derlenen《太平廣記》(Taiping Guangji)《太平廣記》adlı eserin 482, III Barbarlar, Yutian (Hotan) bahsinde Uygur Türkleri veyahut Ataları İskit Saka Türkleri ve Kadın Savaşçılar hakkında şu bilgiler yeralır:

1. Orijinal Çince Metin:

于闐:

後魏。宋云使西域，行至于闐國。國王頭著金冠，以雞幘，頭垂二尺生絹，廣五寸，以為飾。威儀有鼓角金鉦，弓箭一具，戟二枚，槊五張。左右帶刀，不過百人。其俗婦人袴衫束帶，乘馬馳走，與丈夫無異。死者以火焚燒，收骨葬之，上起浮圖。居喪者剪髮，長四寸，即就平常。唯王死不燒，置之棺中，遠葬于野。出《洛陽伽藍記》

2. Türkçe Çevirisi

Yutian (Hotan):

Kuzey Wei Hanedanlığı döneminde, Song Yun Batı Bölgeler'e (西域) elçi olarak gönderildi ve Yutian krallığına kadar gitti.

Kralın Görünüşü: Kralın başında altın bir taç vardı. [Tacın altında] horoz ibiği şeklinde bir başlık giyiyordu ve başından aşağı, süs olarak kullanılan, iki chi (~66 cm) uzunluğunda ve beş cun (~16.5 cm) genişliğinde ham ipek kumaş parçaları sarkıyordu.

Törensel Protokol: Törenlerde davul, boru (veya boynuz) ve metal çanlar (金鉦) kullanılırdı. [Kralın yanında] bir takım yay ve ok, iki adet ji (kısa mızraklı balta), beş adet shuo (uzun mızrak) bulunurdu. Yanındaki kılıçlı muhafızlar yüz kişiyi geçmezdi.

Kadınların Sosyal Konumu: Göreneklere göre, kadınlar pantolon ve ceket giyer, kemer takar, atlara biner ve erkeklerden hiç farkları olmadan dörtnala koştururlardı.

Cenaze Gelenekleri: Ölüleri ateşte yakarlar, kemiklerini toplayarak gömerler ve mezarın üstüne bir stupa (Tepe) inşa ederlerdi.

Yas Tutma: Yas tutanlar, saçlarını [yaklaşık] dört cun (~13 cm) uzunluğunda keserler ve sonra hemen normal hayatlarına dönerlerdi.

Kralın Cenazesi: Sadece kral öldüğünde yakılmaz, bir tabuta konur ve uzak bir diyarda, kırlara gömülürdü.

(《洛陽伽藍記》 adlı eserden alınmıştır.) Metin, Kuzey Wei (後魏) hanedanlığı döneminde (MS 386-535) Budist bir rahip olan Song Yun (宋云)'un seyahat notlarından alıntılanmıştır. Kaynak olarak da 《洛陽伽藍記》 (Luoyang Qielan Ji - Luoyang Manastırlarının Kaydı) gösterilmiştir.

Coğrafya ve Tarih: Antik Yutian krallığı, bugünkü Çin'in Doğu Türkistan Uygur Türk Bölgesi'nde, Taklamakan Çölü'nün güney kenarında bulunan Hotan vahasında kuruluydu. Bu konumu onu İpek Yolu'nun en önemli duraklarından biri yapmıştı.

Zaman Çizelgesi:

Kuruluş: Krallığın MÖ 3. yüzyıl civarında, Saka göçleriyle kurulduğu düşünülür.

Altın Çağ: MS 1. binyıl boyunca, özellikle MS 3.-10. yüzyıllar arasında Uygur Türklerince hem bir ticaret merkezi hem de önemli bir Budist kültür merkezi olarak gelişti.

Resimler: (Taiping Guangji)《太平廣記》adlı eserin 482, III Barbarlar, Yutian (Hotan) bahsinde Uygur Türkleri veyahut Ataları İskit Saka Türkleri ve Kadın Savaşçılar hakkında Yukarıdaki kaynakta belirtilen: "Horoz ibiği şeklindeki başlık" Kazakistan Müzesinde sergilenen İskit Saka Türk dönemine ait kıyafet başlıkları ile benzerdir.

-Yuğ (yoğ), Sagu adı verilen Cenaze merasimlerinde; saç kesmek saçbaş yolmak, yüze bıçakla çizik atıp kanlı gözyaşı akıtmak, ölen kişi ardından ağıt yakıp sagu okumak, kurgan kültürü İskit Sakalardan devamcıları Hunlar ve Gök-Türklere değin uygulanan bir gelenektir.

Göktürk Kağanlığı dönemine ait rölyefte yas betimlemeleri Bir cenaze merasiminde saçlarını kesen Göktürk Alp ve Beyleri. Türkler yas alameti olarak saçlarını keserler.

(Japonya, Miho Museum. 5. yy.)