Piri Türkistan Hoca Ahmed Yesevi ekolü; Emeği, çalışmayı, üretmeyi, alın terini, helal kazancı benimseyen bir anlayışa sahipti. Nitekim Ahmed Yesevi; tahta kaşık yapıp satar evinin geçimini onunla sağlardı.

Türkistan Ahmed Yesevi Ekolünden olan Anadolu Türkmenlerinin Uluğ Sultan dediği Anadolu Türk Selçuklu Hükümdarı Alaeddin Keykubat'ın danışmanliğını da yapan XII. YY'da yaşayan Azerbaycan’lı Türk Ereni Ahi Evren de; kurmuş olduğu Türk Ahilik Teşkilatı ile Türkmenlerin okuyup yazmalarını ilim tahsil etmelerini iş ve meslek sahibi olmalarını sağlamıştır. Ahi Evrenin, 32 iş kolunda iş ocağı kurduğu, burada iş egitimi verdirdigi, kendisininde dericilik mesleğini yaptığı, ayrıca Karaca Ahmed ile Birlikte tıp hekimliği de yaptığı hastaları tedavi ettiği, astronomi (gök bilimleri ve kimya ilmi) ile uğraş verdiği Fahreddin Râzi, Farabi, İbni Sina başta olmak üzere bir çok filozof, astronom ve bilim insanının eserlerini okuduğu bilinmektedir. 

Ahi Evren'in, Türkistan ekolünden Türk Bilge Eren Hacı Bektaş ile sıklıkla bir araya gelmesi Hacı Bektaş’ında Ahilik teşkilatı mensubu olduğunu bize göstermektedir. Nitekim; Türk Ahilik Teşkilatı üyesi Türk Bilge Eren Hacı Bektaş'ta Anadoluda kooperatif sistemini kurmuş, kurmuş olduğu bu Türk İmece yardımlaşma sistemi ile buğday yetiştiriciliğine öncülük etmiş, kıtlık ve savaş dönemlerinde aç kalan halkı doyurmuş Turkmenlere sığınak ve kale olmuştur.

Ahi Evren: "İşsize İş, Aşsıza aş" parolası ile kurduğu İş ocakları ile işi olmayanları meslek sahibi yapmış, aç ve muhtaçlara kurduğu aşevlerinde yemek dağıtmış, yine kurduğu şifahanelerde hastaları tedavi ettirmiştir.

Anadolu Selçuklu Devletinin dağılma sürecinde, can ve mal güvenliğinin kalmadığı dönemlerde de can ve mal güvenliğini sağlamıştır.

Ahi Evren, bağnazlıktan uzak kadın erkek eşitliğine, akıl ve bilime son derece önem veren bir Bilge Erendir.

Ahi Evren’in eşi Fatma Hatun; (Bacıyanı Rum) Anadolu Türk Kadınlar Teşkilatını kurmuş, Türk kadınlarının; hem okuma yazma ögrenip ilim tahsil etmesini, hem de; iş ve sanat sahibi olmasını sağlamıştır. Fatma Hatun'un kurduğu bu kadın teşkilatı sayesinde Türk Ahi Erleri gibi Türk Ahi Kadınları da (Amazon kadın savaşçıları gibi) iş ve sanat kolu dışında askeri eğitim almaktaydı. Ahi Evrenin şehit edilmesinden sonra Fatma Hatun, Sulucakarahöyük’e Hacı Bektaş'ın yanına yerleşmiş Alevi Bektaşi kültüründe; Fatma Ana, Fatma Bacı, Kadıncık Ana ismi ile anılmıştır.

Türk kültürü başta olmak üzere birçok kültürde yeralan; uğur, bereket, şifa amaçlı, nazara karşı koruma amaçlı kullanılan el sembolü Türkler arasında "Fatma Ana eli" adıyla anılmaktadır.

Fatih Mehmet Yiğit